Interview Cees Bos over het nieuwe onderzoekskader voor schoolbesturen

‘Nieuw onderzoekskader maakt inzicht in de kwaliteit van de scholen steeds belangrijker’

 

Als schoolbestuur werk je de komende maanden aan nieuw beleid om de ambities van je organisatie en de scholen te realiseren. Door het vernieuwde waarderingskader van de Onderwijsinspectie vraagt dit een andere aanpak dan voorheen. Wat zijn de belangrijkste veranderingen? En hoe vertaal je dit als bestuur naar helder en haalbaar beleid? Onderwijsadviseur en auteur Cees Bos en ParnasSys helpen daarbij: ‘Een systematische aanpak is de sleutel.’

Vernieuwd inspectiekader

Nu de blikken in veel bestuurskamers op de toekomst gericht staan, wordt terugkijken ineens belangrijk. Op 1 augustus 2021 herzag de Onderwijsinspectie namelijk het waarderingskader voor het Primair Onderwijs. De herziening moet ‘effectief toezicht voor beter onderwijs’ mogelijk maken aan de hand van vijf uitgangspunten: het verbeteren van de stelselkwaliteit, verantwoordelijkheid bij besturen, waarborgen, stimuleren en toezicht op maat. De lijn die in 2017 werd ingezet wordt doorgetrokken en verfijnd, ziet Cees Bos, onderwijsadviseur en auteur van de instrumenten van Schoolkwaliteit van ParnasSys. ‘De overheid schrijft minder voor, maar schept kaders voor het waarborgen van een goede onderwijskwaliteit. Daarbinnen krijgen besturen en scholen veel vrijheid om kwaliteit in te vullen zoals ze dat zelf willen.’

‘Wanneer je als bestuur aantoonbaar zicht en grip hebt op de (basis)kwaliteit kan een inspectiebezoek soms volstaan met een bestuursgesprek’

Meer verantwoordelijkheid

Wat betekent dat precies voor schoolbesturen? Vooral dat je steeds meer verantwoordelijkheid krijgt voor de kwaliteit op de scholen in je organisatie. ‘Voor de wettelijke basiseisen, maar ook voor je eigen kwaliteitsambities en sinds kort ook voor de stelselkwaliteit’, zegt Cees Bos. ‘Bij stelselkwaliteit wordt beoordeeld in hoeverre het onderwijs voldoet aan de kernfuncties van het onderwijs, zoals kwalificatie (ontwikkelen basisvaardigheden), socialisatie (sociale ontwikkeling) en allocatie (toerusting op VO en kansengelijkheid) en welke voorwaarden je schept om dit te stimuleren.’ Daarbij geldt: hoe beter je deze zaken op orde hebt, hoe minder intensief het toezicht wordt. Cees Bos: ‘De Onderwijsinspectie wil aandacht besteden aan de scholen waar dat écht noodzakelijk is. Wanneer je als bestuur aantoonbaar zicht en grip hebt op de (basis)kwaliteit kan een inspectiebezoek soms volstaan met een bestuursgesprek.’

Systematische aanpak

Je krijgt dus de ruimte om je eigen kwaliteit vorm te geven, zo lang je aantoont dat je dit op een gedegen manier doet. Maar hoe zorg je daarvoor? ‘De sleutel zit in een systematische aanpak’, zegt Cees Bos. ‘Een aanpak waarmee je een goede visie, ambities en doelen formuleert, werkt aan een kwaliteitscultuur en keuzes evalueert. Zo’n aanpak vraagt tijd en aandacht en maakt monitoring en inzicht steeds belangrijker.’

Om besturen te helpen zo’n aanpak vorm te geven vernieuwde Cees Bos samen met ParnasSys het aanbod voor besturen. Met Schoolontwikkeling bovenschools, bestaande uit de instrumenten Onsbeleidsplan en WMK-BM, vertaal je het nieuwe waarderingskader naar concreet beleid, krijg je inzicht in de resultaten en werk je op een cyclische manier aan kwaliteitsverbetering.

Plannen
Zo’n cyclus begint met een planfase. Wat wil je als bestuur realiseren de komende jaren? Waarin zouden scholen kunnen excelleren? Met Onsbeleidsplan (OBP) formuleer je een visie en missie en verwerk je deze tot een bestuurskader: een verzameling eigen kwaliteitsdoelen en richtlijnen voor de scholen, rekening houdend met de basiskwaliteit zoals geformuleerd door de overheid. ‘Vervolgens helpt OBP met het opzetten van meetbare doelen, die je later aan de hand van vragenlijsten kunt meten en evalueren. Richtlijnen uit het bestuurskader zet je bovendien automatisch naar de schoolplannen van de individuele scholen.’

Uitvoeren
Maar plannen zijn slechts het begin. OBP helpt je ook om de plannen effectief uit te voeren. Zo ontwikkel je concrete actiepunten en stel je werkgroepen vast om samen met directeuren en kwaliteitsmedewerkers haalbare plannen en activiteiten te ontwikkelen. ‘Met de werkgroep-functionaliteit kun je samen lerend aan de slag’, zegt Cees Bos. ‘Je denkt samen na over wat je wil bereiken en gebruikt gezamenlijke kennis om het maximale effect op scholen te hebben.’

Checken
Met het instrument WMK-BM meet je vervolgens in hoeverre de gestelde ambities en doelen worden behaald. ‘De eerder gestelde doelen worden door WMK-BM automatisch omgezet in vragenlijsten (kwaliteitskaarten), waarmee je meet of je aan de gestelde eisen voldoet. Zo zijn er kwaliteitskaarten om de wettelijke basiskwaliteit in beeld te brengen, maar ook om de vorderingen van het bestuurskader te checken.’ De kwaliteitskaarten zijn volledig afgestemd op het vernieuwde kader, legt Cees Bos uit. ‘Een goede invulling van burgerschap wordt bijvoorbeeld belangrijker. Met WMK-BM breng je het burgerschapsonderwijs op jouw scholen in beeld. Zo monitor je precies de actiepunten die voor jou én de maatschappij belangrijk zijn.’

‘Door dit te evalueren kun je op basis van betrouwbare cijfers nieuwe plannen ontwikkelen, nieuwe actiepunten opstellen en hier opnieuw mee aan de slag gaan’

Handelen
OBP en WMK-BM brengen de resultaten van metingen overzichtelijk samen, waardoor je helder inzicht krijgt in de kwaliteit van jouw scholen. Je ziet waar extra aandacht nodig is of waar het juist goed gaat. ‘Door dit te evalueren kun je op basis van betrouwbare cijfers nieuwe plannen ontwikkelen, nieuwe actiepunten opstellen en hier opnieuw mee aan de slag gaan. Zo voer je geen metingen uit om het meten, maar gebruik je ze om stap voor stap te verbeteren.’

Doelgericht verbeteren

Schoolkwaliteit van ParnasSys biedt je als bestuur alle middelen om de regie te nemen in kwaliteitszorg. Juist nu het vernieuwde waarderingskader dat vraagt. ‘Zoals een leerkracht weet hoe iedere leerling zich ontwikkelt, zo weet een bestuur nu hoe het met scholen gaat. Dat maakt de verantwoording makkelijker, maar is vooral waardevol voor je organisatie. Door de cyclische manier van werken blijft kwaliteit continu een gespreksonderwerp en maak je op een systematische en doelgerichte manier ambities en doelen waar. En daarmee zorg je er uiteindelijk voor dat kwaliteitszorg waarde creëert voor scholen, medewerkers en leerlingen.’